چرا الفبای لاتین برای کردی مناسب است؟

مردم کرد تاکنون خطهای گوناگونی را به کار گرفته اند اما نتوانسته اند به یک توافق همه جانبه برسند و خط یکپارچه ای داشته باشند؛ بنابراین گویشهای مختلف کردی بسته به موقعیت جغرافیایی خود، خط متفاوتی دارند. در کردی سورانی رسم الخط عربی و البته با دو شیوه نگارش مختلف در ایران و عراق بکار گرفته شده است در حالیکه در کردی کرمانجی به عنوان گویشی که بیش از دو سوم کردها با آن سخن می گویند (۱)، رسم الخط لاتین رواج دارد.
از دیگر سو، رسم الخط فارسی عربی است سالهاست در زبان فارسی به کار گرفته شده است و تجربه خط فارسی به دلیل شباهتهای بسیارش با کردی پیش روی کردهاست تا از آن بهره گیرند. با آنکه از سالهای گذشته تاکنون ادیبان و مشاهیر بزرگ بارها به نقص خط فارسی اذعان کرده اند (۲، ۳، ۴ و ۵)، اما خط عربی به عنوان یک گزینه برای کردها هنوز هم مطرح است (۶)! در این مقاله مشکلات خط فارسی عربی و کردی عربی بررسی شده است و روشن می شود که چگونه خط لاتین آن مشکلات را مرتفع می سازد.

حروف زبان فارسی
الفبای زبان فارسی شامل این حروف است: ا ء ب پ ت ث ج چ ح خ د ذ ر ز ژ س ش ص ض ط ظ ع غ ف ق ک گ ل م ن و ه ی.

  • حروف صدادار کوتاه آن عبارتند از فتحه، کسره و ضمه. این سه حرف در نوشتن حذف میشوند، مگر اینکه در اول کلمه واقع شوند که در آنصورت به الف و یا اگر در انتهای کلمه که به های نا ملفوظ تبدیل میشوند. مانند: اسب، اردک، مرده.
  • حروف صدادار بلند آن عبارتند از “آ و ا” در آب و باران، “ای” در ریز و میخ، “او” در دود و خوب.
  • تشدید: اگر در کلمه ای حرفی دو بار پهلوی هم قرار گیرد، یکی را حذف کرده و بالای دیگری علامتی که تشدید نامیده میشود، میگذارند.
  • سکون: علامتی شبیه دایره (ه) که بالای حرف ساکن میگذارند.
  • علامت سکون و تشدید نیز همانند فتحه، کسره و ضمه در نوشتن حذف میشوند.

اشکالات خط فارسی عربی
١- علائم تشدید، سکون و سه حرف صدادار کوتاه فتحه، کسره و ضمه در نوشتن حذف میشوند. هر حرف بیصدا در کلمات فارسی میتواند یکی از علائم پنجگانه کسره، فتحه، ضمه، تشدید و سکون را دارا باشد، ولی چون این علائم در نوشتن بکار نمیروند کلمات به اشکال مختلف تلفظ میشوند. مثلاً کلمه دو حرفی “بر” را به ۶ حالت میتوان تلفظ کرد: bar ber bor barr berr borr.
2- برای یک حرف چند علامت مختلف وجود دارد که در نوشتن ایجاد اشکال میکند.

  • ساده، صاف و ثابت
  • زبان، ذره، ظرف و ضرر
  • تجربه و اسطبل
  • هندسه و حساب
  • قارچ و غار
  • ارجاع و امضاء

٣- یک علامت، نشانه چند حرف است که امر خواندن را مشکل میسازد.
حرف “و” پنج مورد نوشتن دارد:

  • ضمه در کلمات خوش و تو.
  • حرف صدادار “او” در روز و زود.
  • حرف بیصدای “واو” در کلماتی چون ورزش و واژگون.
  • حرف صدادار مرکب در کلمات سوگند و نو.
  • واو معدوله در کلمات خواهر، خواهش، خواستن و خواب که تلفظ نمیشود.

حرف “ی” چهار مورد نوشتن دارد:

  • حرف صدادار “ای” در میز و سیب و سیر.
  • حرف بیصدای “ی” در کلماتی چون یادگار و خیام.
  • حرف صدادار مرکب در کلمات می (شراب)، میل (اشتها) و سیل.
  • “ی” در انتهای اسامی ای مانند یحیی، عیسی و موسی دارای صدای الف است.

الف:

  • صدای فتحه در ابر و اسب.
  • صدای کسره در اسم و اشاره.
  • صدای ضمه در اردک و ارکیده.
  • الف در کلمات آب و سراب، تلفظ یکسانی دارد ولی بصورتهای گوناگونی نوشته میشود.
  • الف در قرآن و الان بصورت عا تلفظ میشود، العان و قرعان.

همزه (ء):
تلفظ همزه و “ع” در عربی متفاوت ولی در فارسی یکسان است. املای کلماتی که دارای همزه هستند و از عربی به فارسی وارد شده اند معمولاً حفظ میشود. قائده نوشتن این کلمات به شرح زیر میباشد:

  • کلماتیکه در وسط یا انتهای آنها همزه باشد عربی هستند، مانند رأس، جزء.
  • اگر حرکت حرف پیش از همزه “فتحه” باشد همزه بصورت “أ” نوشته میشود، مانند رأس و یأس.
  • اگر حرکت پیش از همزه کسره باشد، همزه بصورت “ئ” نوشته میشود. مثال: لئام
  • اگر حرکت حرف پیش از همزه ضمه باشد همزه بصورت “ؤ” نوشته میشود، مانند مؤسسه، مؤمن.
  • اگر حرکت حرف پیش از همزه “ا” باشد همزه بصورت “ئ” نوشته میشود، مانند غائب.
  • اگر حرکت حرف پیش از همزه ساکن باشد، همزه بصورت “ئ ” نوشته میشود مانند مسئله.

۴- حرفهایی در فارسی وجود دارد که در کلمات خاصی از نوشتن حذف میشود، مانند الف در کلمات اسحق و اسمعیل.
۵- نقطه های متعدد در بالا و پایین حروف و همچنین تعداد زیاد حروف دندانه دار متوالی در یک کلمه سبب دشواری در نوشتن و اشتباه در تلفظ میشود. کلمه سه حرفی “شپش” دارای ٧ دندانه متوالی و ٩ نقطه میباشد.
۶‌- حروف فارسی از راست به چپ ولی اعداد از چپ به راست نوشته میشوند و این باعث مشکلاتی در امر نوشتن با ماشین تحریر و کار با رایانه میشود.
٧- تنوین، صدای دو زیر یا دو زبر در پایان کلمه های عربی اتفاقاً و ثانیاً که بصورت اتفاقن و ثانین تلفظ میشوند.
٨- های ناملفوظ و ملفوظ

  • های ملفوظ آنست که نوشته و خوانده میشود و در اول، وسط و آخر کلمه ظاهر میشود. مانند هوا، میهن و ماه.
  • های ناملفوظ آنست که نوشته شده اما خوانده نمیشود و فقط در آخر کلمه ظاهر میشود. مانند “ه” در پایان کلمات خانه، لانه، دانه، جوانه، مرده، زنده و .. که هرگز تلفظ نمیشود. در واقع حرف آخر این کلمات کسره میباشد و نه”ه” ولی چون کسره در نوشتن می افتد، این کلمات بشکل خان، لان، دان و جوان درمی آیند، یعنی خانه و جوانه با خان و جوان یکسان نوشته میشوند. برای جلوگیری از این امر، های ناملفوظ به انتهای این کلمات اضافه شده است. اما اگر دو کسره متوالی در انتهای یک کلمه واقع شود، درا‌ین مورد قاعده واحدی وجود ندارد. به عنوان مثال هر سه شکل خانه ی دوست، خانه دوست و خانه دوست (با همزه روی “ه” خانه) رایج میباشند. اگر پسوند فعل بعد از های ناملفوظ واقع شود نیز شیوه های نگارش متفاوتند مانند رفته ای، رفته یی، رفته ئی. در کلمه “رفته ام” ماضی نقلی فعل رفتن، “ه” بجای کسره و “ا” بجای فتحه بکار رفته است. در کلمه نامه ها، های اول دارای صدای کسره و های دوم دارای صدای h است.

٩- ساخت کلمه
برای نوشتن یک کلمه کافی نیست که فقط حروف را کنار یکدیگر بچینیم، آنچنانکه در زبانهای اروپایی که از حروف لاتینی استفاده میکنند، رایج است. در این زبانها یک کلمه هم با حروف بزرگ و هم کوچک و یا ترکیبی از این دو قابل نوشتن است. بعنوان مثال هر سه شکل WATER, water,Water مجاز میباشند. علاوه بر این ترکیب اعداد و حروف در یک کلمه نیز امریست بدیهی و ضروری، بویژه در کوتاه نویسی های علمی. بعنوان مثال فرمول “H2O” برای آب در شیمی. کلمه در خط فارسی ترکیبی است از حروف که ساخت آن پیرو قواعد خاصی میباشد. ازجمله:

  • اکثر حروف دارای دو شکل کوچک و بزرگ میباشند مانند”بب” کوچک و بزرگ.
  • یک سری دارای چهار فرم “اول”، “وسط”، “آخر” و “تنها” مانند ععع ع می باشد.
  • الف دارای دو فرم “آ ا” اصطلاحاً کلاهدار و بی کلاه است.
  • همزه به سه شکل “ئأء” ظاهر میشود.
  • ‌حروف “رژزدذو” فقط یک فرم دارند.
  • حروف یک کلمه به هم متصلند، بجز “آارزژدذو” که به حروف بعد از خود نمی چسبند. مثال: همه حروف تشکیل دهنده کلمه “قسطنطنیه” متصلند، در صورتیکه حروف کلمه “آرام” جدا میباشند.
  • حرف آخر کلمه با حرف بزرگ، آخر و یا تنها نوشته میشود، مثلاً نان، سه، ماه.
  • بقیه حروف با توجه به جایگاهشان در کلمه تغییر شکل پیدا میکنند.

با توجه به محدودیتهای فوق نوشتن کلمه ماشین بصورت “م آ ش ی ن” و یا تعهد بصورت “ت ع ه د” نادرست میباشد. اینگونه محدودیتها امکان کوتاه نویسیی های علمی را (آنچنانکه در غرب رایج است و نقش مهمی در آموزش و یادگیری این علوم ایفا میکند) از بین میبرد. مشکل دیگر اینکه یک حرف نماینده چند صدا و بالعکس یک صدا با چندین حرف نمایش داده میشود مانند س، ص، ث. حال اگر علیرغم مشکلات فوق سعی کنیم ساده ترین فرمول شیمی “H2O” یعنی آب را با خط فارسی بنویسیم:

  • H را به دو فرم (ه، ح) میتوان نمایش داد.
  • عدد ٢ با حروف (ه، ح) ترکیب پذیر نیست.
  • “O” در حروف الفبای فارسی وجود ندارد. اگر حرف “و” را بجای O بکار بگیریم، ترکیبات “ه ٢ و”، “ح ٢ و” حاصل میشود که در آنها “و” خود دارای چهار صدای V, O,U, OW میباشد و در نتیجه فرمول نوشته شده به فارسی را در هر دو حالت ه و ح میتوان به چهار گونه تعبیر کرد: H2U, H2OW, H2O, H2V. این مثال ساده خود بیانگر مشکلاتی است که خط فارسی در ارتباط با کامپیوتر و اینترنت با آن مواجه خواهد شد.

١٠- املای کلمات مرکب
چسباندن حروف به یکدیگر و اشکالاتی که ایجاد میشود:

  • حروف با توجه به جایگاه خود در کلمه تا چهار شکل مختلف پیدا میکنند، مانند “ععع ع”.
  • تعداد دندانه ها در حروف متوالی امر خواندن را مشکل میسازد. مانند هفت دندانه پیاپی در مستشرق.
  • کلماتی مانند تعججب، مرففه، تفککر، تکببر، تأسسف، معللم، تمددن، مرددد “moraddad” شاید باعث اختراع علامت تشدید شده است.
  • زبان فارسی زبانیست ترکیبی و بیشتر کلمات با یکدیگر ترکیب پذیرند ولی در مورد متصل یا منفصل نوشتن اینگونه کلمات ترکیبیی هیچگونه قائده خاصی وجود ندارد و یا اگر هم بخشاً چنین قوائدی موجود باشد در عمل نقض میشوند. “خوش”، در حدود ۴٣٠ ترکیب دارد که درحدود ۶٠ ترکیب از آنها متصل و بقیه منفصل نوشته میشود. مثال: خوش سلیقه، خوش حساب، خوش لباس، خوشبو، خوشگل، خوشحال، خوشگذران و … “کم” در حدود ٣٠٠ ترکیب دارد که فقط ۶ ترکیب آن متصل است… بحث در اینجا بر سر قوائد کلمات ترکیبی نیست بلکه در وهله اول نشان دادن اینکه شکل خاص ساخت کلمه (چسباندن حروف به یکدیگر) قوائد احتمالی را نقض نموده و استثناء قائده شده است. مثلاً چرا “دانشجو” سر هم است و “صلح جو” جدا؛ در صورتیکه هر دو از نظر دستور زبان فرم یکسانی دارند. کلمات “دانش جو” و “صلحجو” عجیب بنظر میرسند. از این نوع مثالها فراوان است: خوشسخن، خوشسلیقه، خوشحساب، خوشلباس و … کلمه ترکیبی است از حروف بهم چسبیده ولی “رزژدوا” به حرف بعدی نمی چسبند (نقض قاعده)، بعضی حروف ترکیبشان زیبا نیست مانند “صلحجو” و این خود راه را برای شیوه های گوناگون نگارش باز میگذارد. بین نویسندگان ایرانی در این مورد اختلاف نظر فراوان است چنانکه برخی طرفدار جدانویسی و گروهی از متصل نویسی جانبداری میکنند و برخی نیز سعی میکنند با استناد به قواعد دستور زبان ترکیبی از این دو راه حل ارائه دهند.
  • جدانویسی: هم تا، دانش کده، سخن ور، شاه کار، بجای همتا، دانشکده، سخنور و شاهکار.
  • متصل نویسی: ترقیپرور، موسیقیشناس، واقعبین بجای ترقی پرور، موسیقی شناس و واقع بین.

۱۱- از دیگر سو خط فارسی مشکلاتی بسیار جدی با تکنولوژی های به گرفته شده در کامپیوتر و اینترنت دارد که می توان به مشکلات ذخیره کردن لغاتی که تلفظ جداگانه دارند ولی یکسان نوشته میشوند، عدم وجود حروف صدادار کوتاه در نوشتن، در ارتباط با برنامه هایی که صدا را به حرف تبدیل می کنند، نمایش دادن چند صدا با یک حرف در برنامه هایی که حروف را به صدا تبدیل می کنند، نمایش دادن یک صدا با چند حرف در برنامه های کامپیوتری که صدا را به حرف تبدیل میکنند، شناسایی حد و مرز کلمات در خط فارسی، تناقض ‌از چپ به راست نوشتن اعداد و از راست به چپ نوشتن حروف فارسی اشاره کرد.

اشکالاتی که در اکثر خطوط جهان وجود دارد دو علت دارد. اول آنکه زبان و اصوات تغییر میکنند ولی خط ثابت می ماند (مانند واو در کلمات خواهش و خواب که در فارسی قدیم تلفظ می شده اند و اکنون بصورت خاهش و خاب تلفظ می شوند ولی شیوه نوشتن آنها مانند سابق است) و دوم آنکه اشکالات ذاتی خط و عدم توانایی آن در تطبیق با نیازهای جامعه و تکنیک معاصر.
موضوعات بررسی شده در این مقاله وجود اشکال در ذات خط فارسی را به خوبی تایید می کند و بنابراین اصرار بر بکارگیری خط عربی برای زبان کردی همان اشکالات را به خط کردی نیز منتقل می کند. کردها برای ممانعت از ورود مشکلات بررسی شده به خط کردی تغییراتی در حروف عربی ایجاد کرده اند و رسم الخط ویژه خود را بکار گرفته اند. بدین ترتیب الفبای کردی عربی به این صورت تعریف شده است: ئـ ـ ا ـ ب ـ پ ـ ت ـ ج ـ چ ـ ح ـ خ ـ د ـ ر ـ ڕ ـ ز ـ ژ ـ س ـ ش ـ ع ـ غ ـ ف ـ ڤ ـ ق ـ ک ـ گ ـ ل ـ ڵ ـ م ـ ن ـ و ـ ۆ ـ وو ـ هـ ـ ه ـ ی ـ ێ. حروف صدادار عبارتند از: ا ـ و ـ ۆ ـ وو ـ ه‌ ـ ی ـ ێ.

مشکلات الفبای کردی عربی
۱- زبان کردی در اصل ۸ صدا دارد اما در الفبای کردی عربی تنها ۷ صدا دارای نشانه هستند. نبود نشانه برای مصوت هشتم به دو اشکال اساسی منجر می شود:

  • تعدادی از کلمات کردی هستند (مانند بردن، من، ژن، مردن، بزن، خستن) که در ظاهر فاقد یک یا چند مصوت هستند اما به هنگام تلفظ این کلمات، این صداها خودنمایی می کنند. بدین معنی که صداها هم وجود دارند و هم تلفظ می شوند اما هیچ نشانه ایی برای آن درنظر گرفته نشده است.
  • آموزش الفبا به فردی غیر کرد دشوار می شود. کردها بنا به تجربه و شنیدن تعداد زیادی از این واژگان ناخوداگاه می توانند تشخیص دهند که در کجای کلمه (بزرۆکه) وجود دارد اما برای غیر کرد چنین امکانی حداقل در ابتدای راه وجود ندارد و این خود باعث سردرگمی وی می شود.

۲- باید برای مصوت ها یا صامت ها حروفی جداگانه در نظر گرفته شود اما در الفبای کردی عربی اینگونه نیست. مانند یار، تیر/ئەوان، کورد. در این کلمات (ی) و (و) هم به عنوان صامت و هم به عنوان مصوت بکار برده شده است . (ی) در یار صامت و در تیر مصوت است همچنین (و) در ئەوان صامت و در کورد مصوت می باشد. این امر تشخیص صامت و مصوت را در الفبای کردی عربی تا حدی مشکل کرده است.
۳ – جدا نبودن مصوت و صامت حرف (ی) باعث بوجود آمدن غلطهای فاحش املایی می شود. برای مثال در کلمه (کوردی) + (ه‌کان) = (کوردیه‌کان). دو مصوت (ی) و (ه) در کنار هم قرار گرفته اند که از نظر زبانشناسی کاملا اشتباه است؛ املای درست این کلمه (کوردییەکان) است. (ی) اول مصوت و بصورت (ایی) تلفظ می شود در حالی که حرف (ی) دوم صامت و بصورت (ی + کسره) تلفظ می گردد.
۴ – حرف (ی) در کلماتی مانند (تیر، سیر، قیر) مصوت است (صدای ای می دهد) و باید بصورت تییر، سییر ، قییر نوشته شوند. همانطور که در کلمات به‌رایی، دوایی، کۆتایی، پانایی، هه‌ڵه‌بجه‌یی، ته‌نیایی، ڕه‌شایی به صورت (یی) نوشته شده اند. این مشکل تنها به دلیل نبود نشانه ای جداگانه برای حالتهای صامت و مصوت حرف (ی) بوجود آمده است.
همانطور که بررسی شد خط کردی عربی بسیاری از مشکلات موجود در خط فارسی عربی را حل کرده است و نسخه کارآمدتری نسبت به آن است. با تمام بهبودی های صورت گرفته خط کردی عربی هنوز هم مشکلاتی بعضا جدی در خود دارد. حتی اگر تمام این مشکلات نیز رفع می گردید ایراد مهم خط عربی که در ذات خود با زبان علم و دنیای کامپیوتر و اینترنت از پایه مشکل دارد، هرگز رفع نخواهد شد.

الفبای لاتین
الفبای لاتین (۷)، مشکلات جدی و ریشه ای بررسی شده در این مقاله را ندارد و به خوبی می تواند زبان پر آوای کردی را ثبت می کند. در دسترس بودن ابزار نوین ارتباطی و تکنولوژی هایی از قبیل موبایل و اینترنت یادگیری این الفبا را ساده و ساده تر کرده است و این مزیت می تواند در حفظ و احیاء زبان کردی و بالا بردن نرخ با سوادی مردم کرد، موثر باشد. در حال حاضر الفبای لاتین رایج و پر کاربرد، الفبای جلادت علی بدرخان است که در سال ۱۹۳۱ برای اولین بار تعریف شد. این الفبا از این قرار است:
Aa, Bb, Cc, Çç, Dd, Ee, Êê, Ff, Gg, Hh, Ii, Îî, Jj, Kk, Ll, Mm, Nn, Oo, Pp, Qq, Rr, Ss, Şş, Tt, Uu, Ûû, Vv, Ww, Xx, Yy, Zz

الفباهای لاتین دیگری با هدف یکپارچه سازی گویشهای مختلف کردی و یا رفع پاره ای نواقص موجود در الفبای بدرخانی پیشنهاد شده است که در عمل با اقبال روبرو نبوده اند. بررسی شبکه های ماهواره ای، برنامه های تلویزیونی، سایتها و نشریات فعال کردی به خوبی این موضوع را تایید می کند که الفبای بدرخانی و کردی عربی رونق قابل توجه دارند. در این میان ایده یکپارچه سازی خط در تمام گویشهای کردی شاید جالب به نظر آید اما نشدنی است. دو گویش کرمانجی و سورانی که اکثریت جمعیت کردها را تشکیل می دهند به ترتیب خط لاتین و کردی عربی را رواج داده اند. ثبت و مدون سازی زبان کردی در شرایط فعلی حیاتی تر است و تلاش برای رواج دادن خطی دیگر آن هم زمانی که قطار کردی تازه به حرکت افتاده است، جفایی بزرگ به زبان کردی است.

منابع

سایر منابع

  1. بیش از دو سوم از کردزبانان جهان به گویش کرمانجی تکلم می‌کنند. ویکی پدیا، goo.gl/KOsmS
  2. نه تنها حروف الفبای کنونی که از عربی گرفته شده برای ضبط متن های پهلوی و یا لغات فُرس قدیم ناقص است، بلکه لهجه ها و زبان های بومی ایرانی را نیز نمی توان با این حروف ضبط کرد. حتی برای فارسی معمولی نیز شایسته نمی باشد… موضوع تغییر خط احتیاج ضروری و حیاتی است و هیچ ربطی با تفریح یا فرنگی مآبی و یا تقلید ندارد. غرور ملی را نیز جریحه‌دار نمی کند، زیرا خطوط قدیم فارسی نیز مانند میخی، پهلوی و اوستایی اختراع صد در صد ایرانی نمی باشد و به تناسب موقع با احتیاجات خود وفق داده اند. امروزه هم بی آنکه لازم باشد اختراع تازه‌ای در خط فارسی بکنند، باید حروف فارسی به صورت الفبایی لاتینی بسیار ساده و با حروف صدادار باشد تا بتوان تمام مشخصات زبان را با آن ضبط کرد. صادق هدایت
  3. ما اصلاً خطمان معلول است. برای مثال حرف غین را در نظر بگیرید؛ ما یک غین اول داریم یک غین وسط داریم یک غین آخر چسبان داریم و یک غین آخر تنها. حالا اگر شما بخواهید کل کلماتی که دارای اینجور ساختار هستند، به هم بچسبانید… ولی خیلی از حرف‌ها مثل و، د، ذ، ر… اینها به هم نمی‌چسبند. بنابراین شما توجه کنید این مشکل اصلاً در ذات این خط هست و این طور نمی شود که سیستمی درست کرد…، دکتر محمد رضا باطنی
  4. خط فارسی مبتنی بر ویژگی های ساختاری زبان فارسی نیست. خطی است وام گرفته از عربی و به دلیل ویژگی هایی که در زبان فارسی هست و در عربی وجود ندارد، این خط ایجاد اشکال فراوان برای زبان فارسی کرده و می کند…”، دکتر علی محمد حق‌شناس
  5. خط فارسی کاربرد فنی ندارد و در برخورد با مسایل علمی و فنی دچار مشکل می شود. مسعود خیام، goo.gl/I31IL
  6. البته تغییر خط فارسی مخالفان بسیاری نیز دارد. شاید همان دلایل مطرح شده از سوی این مخالفان مورد استناد کردها نیز باشد. به طور مثال دکتر جلیل دوستخواه در مقاله ای با عنوان “زبان فارسی از آشوب تا سامان” می گوید: “ما امروز تجربه کشور همسایه مان ترکیه را در تبدیل خط فارسی به خط لاتین و تجربه تبدیل خط فارسی به خط سیریلیک در تاجیکستان را پس از هشتاد سال در پیش چشم داریم و زیان جبران ناپذیری را که در هر دو کشور از این رهگذر بر زبان و ادب و فرهنگ وارد آمده است، به خوبی می‌شناسیم. البته هیچ دلیلی برای این مدعا ذکر نشده است. goo.gl/wXTOH
  7. برای آشنایی با الفبای لاتین به مقاله الفبای کردی مراجعه کنید.

نظرات

  1. رسم وخظ عربی بهتر است

  2. کردهای عزیز
    با آشنایی که من با کردی دارم باید بگم که خط عربی به درد زبان شما نمیخوره. خیلی از آواهای کردی را نمیشه با عربی نوشت ! زبان فارسی برای اینکه با این خط نوشته بشه دچار تغییرات عمیقی شده و له شده!
    و اینکه اگر با الفبای لاتین بنویسید هم اون آواها را میشه منتقل کرد و هم چشمان قشنگتان با کلمات انگلیسی آشناتر خواهد بود و زود از خووندن متون این زبان خسته نمیشید و بیشتر میخونید و پیشرفت سریعتری خواهید داشت چون همانطور که می دونید زبان علمی دنیا انگلیسی است!

  3. عالیییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییییی

  4. من به عنوان یک کرد زبان و زبانشناس کاملا با شما مخالفم . مردم با این زسم الخط آشنا هستند و عادت کردند و نیازی به تغییر خط نیست. خیلی از زبانهای دنیا با چنین مشکلی روبرو هستند مثل فارسی و فرانسه . مشکل امروز ما خط نیست. خود را دچار سردرگمی نکنیم. نیاز امروز پژوهش درباره زبان کردی و و حفظ اصالت ان و پیدا کردن جایگاه ان است

    با تشکر

  5. اگر آموزش اردلانی را هم داشته باشید خوبه

  6. در جواب حشمت عزیز دل یکم از فارسی حرف زدن کرمانشاهیاهو براتون شرح میدم بعدشم چرا سایت توهین این به اصطلاح انسان! را بازتاب داده : فارسی کرمانشاهی:مخوام برم بگیرم بخوابم _در این جمله بگیرم و برم اضافه اس!!! میتونن بگن میخوام بخوابم و داشتن کلماتی همچون :بشدان_بششان_ایطوری و هزارتا اراجیف دیگه _بله هرکس اصالت خودشو فراموش کنه این بلا به سرش میاد در سفر رهبر ایران به کرمانشاه ایشون دستور دادن که در دانشگاههای کرمانشاه ۲واحد درس اموزش زبان کردی کلهری تدریس بشه اما این کرمانشاهیهای بی وجدان و حسود اجازه این کارو ندادن و به ۲میلیون کلهر زبان خیانت کردن ولی به امید خدا استان کردستان جنوبی به مرکزیت اسلام اباد تشکیل خواهد شد واز دست این کرمانشاهی ها راحت خواهیم شد و زبان کردی دوباره به زبان اول و ادبی این منطقه تبدیل خواهد شد مرگ بر کسی که اصالت خودشو فراموش میکنه مارکوپلو در خاطراتش میگه زبان پادشاهان از روم تا هند پارسی بود و همه بدان افتخار میکردند اما چون۵۰ساله انگلیسی باب شده میخوان ما با الفبای اون بنویسیم دوستان عزیز در بیست سال اینده چینی زبان اول دنیا خواهد بود بیست سال دیگه نیان تو سایت بگین باید کردی رو با خط چینی نوشت!!!!!!!!!!!!!! روژ وه خیر

  7. صلاح الدین سردار شجاع کرد پس از فتح بیت المقدس اسرای اروپایی را آزاد کرد وقتی این اسرا به اروپا برگشتند از مسلمانان تقلید کردند و حمام ساختند و موهای خود رو بلند کردند و ریش گذاشتند اگه دویست ساله اروپا به جهان مسلط شده ما نباید در برابر اونها شکست فرهنگی بخوریم مثل ترکیه حکومت عثمانی۶۰۰سال تلاش کرد با جعل تاریخ بگه اونها ساکن فلات ایران بودن و ایرانی ها ۲۰۰۰ساله به این منطقه اومدند در حالی که خودشون۱۵۰۰سال پیش به این منطقه اومدن وایرانی ها از ده هزار سال پیش ساکن این منطقه بودن اما بعد اینکه این سیاستشون شکست خورد دچار خودباختگی فرهنگی شدن و گفتن ما اروپایی هستیم!!! و بعد اون آتاترک تمام تلاششو برای اروپایی کردن ترکیه کرد و یکی از اونا تغییر خط به لاتین بود در حالی ۶۰۰سال سلاطین عثمانی به زبان فارسی حرف میزدند و شعر میگفتند ما نباید به خاطر اینکه تمدن غرب امروز به جهان چیره شده خط خودمونو به خط اونا تغییر بدیم و باعث تسلط بیشتر اونا بشیم الان از زبان ترکی ترکیه چی به جز آتا و انا که به معنای پدر و مادر هستن چی مونده!!!حواسمون باشه اصیلترین زبان ایرانی یعنی کردی (چون کمترین کلمات بیگانه رو داره)نابود نکنیم و تیشه به ریشه خودمون نزنیم اگه خط ما لاتین شه تمام کلمات لاتین به راحتی وارد زبان ما میشه و کمر زبان ما شکسته میشه دوستان روزگار به همین صورت نمیمونه و ما هم دوباره به جایگاه خودمون باز خواهیم گشت دوستان اگه اینقدر خط لاتین رو دوست دارند بروند یکی از زبان های اروپایی رو یاد بگیرند تا به ارزوشون برسند صد ساله دیگه آیندگان ما در مورد ما چی فکر میکنن با خودشون میگن اروپایی ها به کردستان حمله کردن و به زور اونا رو مجبور به تغییر خط کردن مثل کاری که شوروی با تاجیکستان کرد و تاجیکی ها در حال حاضر فارسی رو با خط سریلیک مینویسند و ارزوشون اینه که دوباره بتونن فارسی بنویسن و کتابهای حافظ سعدی و بقیه رو بتونن بخونن اما نمیشه دوستان عزیز داریم در مورد خط۵۰میلیون کرد زبان حرف میزنیم پس اینقدر خود باخته و فرنگ دوست نباشید و یه توصیه به مدیر سایت چرا در مورد نظرات مثبت و منفی وجود نداره که دوستان بتونن نسبت به نظر بقیه نظرشونو با زدن مثبتی یا منفی اعلام کنن خواهش میکنم این کار رو انجام بدید زنده باشید

  8. با سلام حدمت همه هم نژادی های عزیز و دلسوزم
    من خودم سورانم و به الفبای ئارامی و لاتین کوردی تسلط دارم اون چیزی که لازم و ضروریه اینه که همه ی کردها باید یک رسم الخط و لهجه ی رسمی برای اتحاد بیشتر داشته باشن و نباید از روی تعصب انتخاب کنن تا همه از هم حالی بشیم و این لازمه اتحاد هست و برای انتخاب این رسم الخط نیازمند بررسی بسیار است که کارشناسان زبان شناسی حتما باید در این تصمیم گیری خطیر نهایت تلاش خود را به کار بگیرند و مردم هم به این تصمیم گیری باید شرکت فعال داشته با شن
    روژتان باش

  9. من کرد نیستم اما با نظر ایوب موافقم، برخلاف نظر نویسنده مقاله الفبای لاتین هم پر از اشکاله، دلیل اولش هم همین علامت های خرچنگ قورباغه ای است که بر روی و زیر حروف لاتین در نمونه داده شده در متن اضافه کرده اند. اگر قرار است با دستکاری الفبای لاتین به الفبای مناسب برسیم بهتر است این کار را روی الفبای موجود انجام دهیم. اگر گویید نمی شود قبول ندارم من خودم در یک کار تحقیقی روی گویش منطقه خودمان امتحان کردم و شد. یعنی با حفظ شاکله کلی خط موجود می توان به خطی کاربردی برای نمودن آواهای گویشی مورد نیاز رسید. البته لازم هم نیست که آن را جایگزین خط رایج کنیم. مثل الفبای فونتیک که زبان شناسان در کارهای علمی و دقیق از آن استفاده می کنند و در کارهای عادی هم از خط رایج استفاده می شود.

  10. اگه میشه کردی هم بنویسید

  11. silaw
    ezmoni torkekanman le bir nece be rasti bo pes kewtin latin bastire

  12. به نظرمن الفبای لاتینی بهتراست جون اسانتر است اگرالفبای لاتین به قول بعضی ازدوستان یاداوراتاتورک باشدالفبای عربی هم یاداور صدام قاتل است ونبایدپیشرفتهای الفبای لاتینی رانادیده گرفت که امروه دربسیاری ازکانالهای کردی به کارمیرود
    وحاوی تمام حروف کردی باتلفظ بسیارساده والبته دقیق میباشدوباعث صرفه جویی دروقت می شودbiji kurdistan /
    yan azadi yan azadi

  13. درود بر تمامی انسان های آزاده
    من کرد کرمانج از دیار خراسان هستم . من با مشورت بسیار موافق هستم به گمان من در زمانی که مطلبی به مشورت سپرده میشود نظرات متفاوتی بیان میشود و اگر در راس این جمع گروهی روشنفکر و متخصص وجود داشته باشند میتوانند از جمع بندی کوچکترین نظریه ها نتایج خوبی بگیرند و مطمئنا آنچه به عنوان انتخاب نهایی برگزیده میشود از خطای کمتری برخوردار است . هر کدام از دوستان نظریات خود را با بیان دلایل گفته اند . برخی از دوستان فراموش کرده اند که زمانه به چه سرعتی رو به پیشرفت است هنوز در دوران قدیم سیر میکنند . آنهایی که تصور میکنند اگر تغییری در چیزی رخ دهد دست اجانب و دشمنان در پس پرده است پس ما کی باید در خود تغییر ایجاد کنیم ( هیچوقت ) . بیائید رو به جلو برویم نه اینکه برگردیم بیائید پلاس کهنه اندیشی را به دور بیندازیم بلکه از گذشته عبرت بگیریم و اشتباهات را تکرار نکنیم . من خط لاتین را انتخاب میکنم . به این دلیل که می توانم برای هر حرف و حرکت یک حرف مخصوص بکار ببرم و دیگر مجبور نیستم روی حروف حرکت بگذارم و برای یک صدا از چند حرف متفاوت استفاده کنم . در زبان کردی صدای ز فقط یک صدا است ولی در زبان عربی طرز گفتن هر کدام متفاوت است چرا باید مثل اعراب از چند شکل متفاوت استفاده کنم. من میتوانم کلمات ( زهرا – ذکیه – اعظم – مرضیه ) را که یک صدا به چهار شکل نوشته میشود را تنها با یک شکل بنویسم (Merzîyi – Ezem – Zekîyi – Zehra ) و مجبور نیستم بر روی حرف ز حرکت بگذارم . دخترم Ronak کلاس اول است . معلمش حروف الفبای فارسی را آموزش داده و من هم حروف الفبای کردی لاتین را به او آموزش داده ام . او در خواندن کلمات فارسی مشکل دارد باید حتما حرکت ها گذاشته شود ولی در خواندن همان کلمات با حروف لاتین هیچ مشکلی ندارد . اگر شمامطالب نوشته شده ی بالا را توانستید بخوانید بخاطر این است که در طول سالها خواندن کلمات را تمرین کرده اید وگرنه اگر این مطالب را یک کودک کلاس اولی بخواهد بخواند نمی تواند چرا که چشم ما با نقاشی کلمات آشنایی دارد ولی کودک به دلیل عدم تمرین نمیتواند آنها را به خوبی ما بخواند . از این گفته این نتیجه را میگیریم که اگر کمی بیشتر تمرین کنیم همه میتوانیم شکل لاتین کلمات را که به هیچ عنوان نقاشی نیست به خوبی یاد بگیریم . البته انسانها همیشه راحت طلب هستند و به همین خاطر است که بعضی از دوستان در حال حاضر شکل فارسی عربی را می پسندند . در ضمن قبل از اینکه برای نحوه نوشتن کردی به یک نتیجه واحد برسیم نباید فراموش کنیم که چه کسانی در آینده میخواهند از این رسم الخط استفاده کنند آیا کودکان ما کردها که در هر کجا هستیم به زبان مرسوم در آن کشور با آنها صحبت میکنیم میخواهند از این رسم الخط استفاده کنند . پس باید ابتدا تلاش کنیم با کودکانمان کردی صحبت کنیم . این را هم بگویم طبق تحقیقات زبان شناسان کودکانی که زیر سه سالگی به زبان مادری صحبت میکنند از سایر کسانی که فقط به یک زبان مکالمه میکنند دارای بهره هوشی بیشتری هستند . کمی به اطراف خود نگاه کنید اکثر پزشکان مهندسان و تحصیل کرده ها دارای زبانی غیر از زبان مرسوم در کشور هستند . آیا این دلیل قانع کننده برای موفقیت کودکانتان نیست . پیروز باشید .

  14. با درود فراوان به کردهای غیور
    بعضی از دوستان برای نوشتن کردی به شکل لاتین مخصوصا حروفی که بر روی کیبرد وجود ندارد مشکل دارند . من اولین بار در سایت http://www.dibistanakurdi.com مشاهده کردم برای ساختن یکی از حروف روشی را به کار برده بودند . و آن حرف Ç بود. بعد از آن کلی گشتم تا طریقه ساختن حروف دیگر را نیز پیدا کردم . و آن را به کلیه دوستان عزیز هدیه میکنم . ذکات علم آموختن آن است . پس شما هم به دوستانتان آموزش دهید . پیروز باشید . Her bigîn gellê kurd
    برای ساختن حروف ذیل ابتدا کلید alt را گرفته و سپس اعداد را تایپ نمایید و بعد کلید alt را رها کنید حرف مورد نظر نمایان میشود .
    Ç = alt+ 0199

    ç = alt+ 0231

    Ê = alt+ 0202

    ê = alt+ 0234

    Î = alt+ 0206

    î = alt+ 0238

    Û = alt+ 0219

    û = alt+ 0251

    Ş = alt+ 0350

    ş = alt+ 0351

  15. با درود و سلام خدمت همه ی کردها ( هر لهجه ای که دارید )
    زبان یک موهبت الهی است هیچ کسی در انتخاب آن دخالتی ندارد . کلیه زبانها و لهجه ها خوب و محترمند . همانطور که همه ی کودکان برای والدینشان عزیز هستند چه آنها سالم باشند یا دارای نواقص . پس بیائید برای داشتن زبانها و لهجه ها همدیگر را متهم نکنیم .به هم توهین نکنیم . بیائید برای انسانیت ارزش قائل شویم نه سفیدی و سیاهی نه زبان فارسی و کردی و ….

  16. با سلام و تشکر از این سایت مفید و خوبتون
    با اینکه ما با الفبای عربی از کودکی سروکار داشتیم و نه لاتین که این به دلیل زندگی در کشورهایی غیر کوردی بوده اما بدون کوچکترین شکی و ۱۰۰% مشخص است که خط لاتین مناسب زبان کردی میباشد.
    به امید فراگیر و یکپارچه شدن زبان و خط لاتین کردی

  17. مدیر محترم سایت
    با سلام
    دریکی از متنهای ارائه شده توسط بنده کلمه bijîn اشتباها bigîn تایپ شده لطفا اصلاح شود. با تشکر فراوان

  18. وتارێکی پڕ جوان بوو.
    ده‌ستان خۆش بێ و ماندوو نه‌بن.
    من به‌ رای خۆم کوردی لاتینم زۆر پێ باشتره‌.

  19. این جنگ زرگری بین کرمانج و سوران چیه والا من که نمیدونتستم با خومدن این کامنت پی به این اختلافا بردم جای تاسف عمیق داره خاشا دیگه ازین جور کامنتا نزارین………….
    من کرمانج خراسانم الفبای لاتین رو به یک دلیل شخصا ترجیح میدهم حتی اگه سوران هم بودم به همان دلیل شخصی لاتین رو ترجیح میدادم………..
    اونم اینکه من از هر چی که نام عرب و خط و فرهنگ و هر کوفت زهر ماری که برگرده به عرب بد جوری متنفرم ……….
    این سایه سنگین هزار و چندی ساله عرب رو دیگه تحمل نمیکنم….
    از مقاله خوبتون تشکر میکنم
    sipas dikim

  20. با تشکراز این سایت که برای کردها پخش شده Mamnon as in sayet

نظرات بسته شده است.