Alfabeya Zimanê Kurdî – الفبای زبان کردی

الفبای زبان کردی – Alfabêya Kurdî

الفبای لاتین کردی دارای ۳۱ حرف است که عبارتند از:

Alfabêya Zimanê Kurdîya Kurmancî ۳۱ tîpên xwe hene ku ev in:
Aa, Bb, Cc, Çç, Dd, Ee, Êê, Ff, Gg, Hh, Ii, Îî, Jj, Kk, Ll, Mm, Nn, Oo, Pp, Qq, Rr, Ss, Şş, Tt, Uu, Ûû, Vv, Ww, Xx, Yy, Zz

Aa مانند آ در کلمه آب
Ava آبادانی
Avêtin انداختن
Aso افق
Al پرچم
Amûr وسیله
Agir آتش
Alîka کمک
Av آب
Ap عمو
Aza آزادی
Bb مانند ب در کلمه باد
Balyoz سفیر
Bapîv بادسنج
Berendam نامزد، داوطلب
Bergîrî دفاع
Berhem اثر (کتاب)
Bav پدر
Bahoz طوفان، گرد و خاک
Berf برف
Baran باران
Cc مانند ج در کلمه بجنورد
Cot جفت، شخم
Ce جو
Cem کنار، پهلو
Can جان
Car بار، نوبت
Cîran همسایه
Cilûg زبر و زرنگ
Cejn جشن
Cêwî دو قلو
Cûtin جویدن
Cil لباس (جل)
Civîn گرد هم آمدن
Çç مانند چ در کلمه بلوچ
Çareserî راه حل
Çar چهار
Çalakî فعالیت
Çendanî چگونگی
Çawan چطور
Çi چه، چی
Çil چهل
– گاهی این حرف در کردی کرمانجی به صورت مشدد تلفظ می شود که کمی متفاوت با حرف چ معمولی است (۱).
Çav چشم
Çêlek گاو
Çira چراغ
Çirûsîn سوسو زدن (نور)
Çilk قطره
De مانند د در کلمه دیاربکر
Dewletên Yekgirtîyên Amerîka ایالات متحده آمریکا
Desthilatdarî حاکمیت
Danezan اعلامیه
Daxuyanî بیانیه
Daliqandin آویختن
Dewlemendî ثروت
Dilovanî مهربانی
Dil دل
Dirav پول
Dewrî بشقاب
Dar چوب، درخت
Ee مانند ا در کلمه اسب
Ez من
E پیشانی
Endazyar مهندس
Evîn عشق
Encam نتیجه
Erênî مثبت
Ewledarî امنیت
Êê مانند ا در کلمه انجیل
Êvar شب
Êş درد
Ê دیگر
Êzing هیزم
Êl ایل
Êleg جلیقه
Êriş حمله
Ff مانند ف در کلمه برف
File مسیحی
Firaq ظرف
Firokexane فرودگاه
Firoke هواپیما
Fêl حیله
Fermî رسمی
Fetisîn خفه شدن
Fireh جادار
Gg مانند گ در کلمه برگ
Gel مردم
Gelserwerî دموکراسی
Gelek زیاد
Gazin گله، شکایت
Gul گل
Guhdarî kirin گوش دادن
Gund روستا
Hh مانند هـ، ـهـ، ـه و ه در کلمات هستی، مهتاب، بله و آه
حـ، ـحـ، ـح و ح در کلمات حاضر، محل، ملیح و لوح
Hatin آمدن
Hawar فریاد
Hînbûn یادگرفتن
Hîvî امید
Hîndarî تمرین
Hêz نیرو
Helbest شعر
– در کردی نوشتاری همه حالتهای هـ، ـهـ، ـه، ه، حـ، ـحـ، ـح و ح به صورت Hh نوشته می شوند اما در تلفظ متفاوت می باشند (۱) (۲).
Ii (در فارسی معادل ندارد)
Kirin انجام دادن
Istandin خریدن، گرفتن
Hatin آمدن
Birin بردن
Birîn زخم
Şandin فرستادن
Xwendin خواندن
Ketin افتادن
– این حرف در فارسی معادل ندارد و تقریبا شبیه شوا (ای خیلی کوتاه) در انگلیسی است. نباید تلفظ آن را با حرف آی انگلیسی (Ii) اشتباه گرفت.
Îî مانند ای در کلمه ایران
Îro امروز
Îsal امسال
Kurdî کردی
Revîn فرار کردن
Îşev امشب
În جمعه
Evîn عشق
Jj مانند ژ در کلمه ژاله
Jin زن
Jîyan زندگی
Jan درد
Roj روز (آفتاب)
Jehr زهر
Jêbir پاک کن
Jêhatî لایق (زبر و زرنگ)
Kk مانند ک در کلمه ماکو
Kurd کرد
Kelandin جوشاندن
Kesk سبز
Kelebçe دستبند پلیس
Ketin افتادن
Kêr چاقو
Kovar مجله
– این حرف در کردی کرمانجی گاهی مشدد تلفظ می شود. گاهی دو کلمه به یک صورت نوشته اما به دو صورت تلفظ می شوند که معنایشان متفاوت می شود (۱).
ادامه Kk
Kal پیرمرد
Kevir سنگ
Kar بزغاله، کار
Kanî چشمه
Ll مانند ل در کلمه اربیل
Landik گهواره
Kendal چاله
Malper سایت اینترنتی
Lêker فعل
Lez عجله
Law فرزند (پسر)
Mal خانه (دارایی)
Lûç لخت، عریان
Mm مانند م در کلمه مادر
Malbat خانواده
Malava خانه ات آباد (خداحافظ)
Mezin بزرگ
Mist مشت
Mêr مذکر، نر
Mê مونث، ماده
Mişk موش
Nn مانند ن در کلمه شیروان
Navend مرکز
Nav نام
Nalîn نالیدن
Navdar مشهور
Karîn توانستن
Anîn آوردن
Lêkolîn جستجو،تحقیق
Nan نان
Oo مانند ا در کلمه استاد
Ol دین
Sol کفش
Nod نود
Ode اتاق
Kol تپه کوچک
Tol انتقام
Ro روزه
Ro روباه
Pp مانند پ در کلمه پاییز
Parastin محافظت کردن
Parêzer وکیل
Pêl موج
Pêl kirin کلیک کردن (کامپیوتر)
Peyda kirin پیدا کردن
Peyv کلمه، سخن
Porr موی سر
– گاهی این حرف به صورت مشدد تلفظ می شود که حتی می تواند به تغییر معنا نیز منجر شود. Par (پ معمولی) به معنی سهم و قسمت است در حالیکه Par (پ مشدد تلفظ می شود) به معنای پارسال است (۱).
Penêr پنیر
Paşê بعد، سپس
Pişt پشت
Pez گوسفند
Pirk عطسه
Poz بینی
Qq مانند ق در کلمه قوچان
Qelaştin شکافتن
Qîrîn فریاد زدن
Qencî خوبی، نیکی
Qeşa برف یخ زده
Qijik کلاغ، بیچاره
Qul سوراخ
Qelandin سرخ کردن (گوشت)
Rr مانند ر در کلمه رودبار
Rê راه
Rêçare راه حل
Raman اندیشه
Rizgarî رستگاری
Rasterast مستقیم
Piştrast kirin تایید کردن
Mirov انسان
Pirr زیاد
Birrîn بریدن
– در زبان کردی برای نوشتن حرف ر مشدد آن را دوبار می نویسند اما در اول کلمه فقط یک بار نوشته ولی مشدد تلفظ می گردد (مثل زبان اسپانیایی).
Ss مانند س در کلمه ارمنستان
Saljimêr تقویم
Sa برای
Sond xwarin قسم خوردن
Sax bûn زنده بودن (شدن)
Serxwebûn استقلال
Sirgûn kirin تبعید کردن
Salveger سالگرد
– حروف س، ص و ث در کردی به یک صورت تلفظ می شوند و با این حرف نوشته می شوند.
Şş مانند ش در کلمه شادی
Şaristanî تمدن
Şareza آگاه، دانا
Şandin فرستادن
Şêlandin غارت کردن
şîn آبی، سرسبز
Başûr جنوب
Şîn عزا
Tt مانند ت در کلمه تابستان
Tilî انگشت دست
Tevger حرکت، جنبش
Torevan ادیب
Tevlihevî هرج و مرج
Teze تازه
Tawanbar kirin متهم کردن
Taybet مخصوص، ویژه
– گاه این حرف در بعضی کلمات همانند ط عربی تلفظ می شود یعنی نوک زبان به پشت دندان های بالا در جلو می خورد اما در هر دو حالت به یک صورت نوشته می شوند.
– هر دو حالت تلفظ اشاره شده در یک کلمه مشخص می تواند دو یا چند معنای متفاوت ایجاد کند. Ta یعنی نخ، تب (نوک زبان به پشت دندان های بالا در جلو می خورد) در حالیکه Ta یعنی تا، تا که (ت معمولی) (۱).
Tarî تاریک
Tu تو
Tt چیز
Xwe telandin خود را پنهان کردن (کمین کردن)
Uu مانند ئو در کلمه کورد (کرد با تلفظ کردی)
Kurd کرد
Gul گل
Ku که، کند (مقابل تیز)
Ustî گردن
Gurrîn غریدن
Kundir کدو
Hundur داخل
– این آوا در فارسی وجود ندارد. این یک حرف صدادار مدور با گشادگی متوسط است. با تلفظ کلمه peu (کم) درفرانسه قابل مقایسه است.
Ûû مانند و در کلمه بوستان
û (حرف ربط) و
Rûniştin نشستن
Cûtin جویدن
Bûk عروس
Hînbûn یادگرفتن
Rû روی (صورت)
Bûn بودن (شدن)
Vv مانند و در کلمه ولی
Vala خالی
Veşartin پنهان کردن
Vîn اراده
Devok گویش
Berdevk سخنگو (سازمان…)
Ev این
Hevdu همدیگر
– در تلفظ این حرف دندانهای بالا روی لبهای پایین قرار می گیرند.
Ww مانند و در کلمه والد (با تلفظ عربی)
Westîyan خسته شدن
Rawestan بلند شدن، توقف کردن
Ewan آنها
Wêne عکس
Wane درس
War سرزمین
Winda bûn گم شدن
– این یک آوای دولبی است و دندان ها روی لب قرار نمی گیرند.
– اشتباه در تلفظ این دو حرف می تواند تفاوت معنایی ایجاد کند: Ew یعنی آن و Ev یعنی این.
Xx مانند خ در کلمه خاک
X صلیب
Xal خال، دایی، تبصره
Xang خواهر
Xwendin خواندن
Ax خاک
Xanî ساختمان
Xebat کار، مبارزه
Bax باغ
– حرف غ عربی هم با این حرف نوشته می شود (۳).
– گاهی این حرف به صورت مرکب نوشته می شود که تلفظ آن شبیه تلفظ قدیمی کلماتی مانند خواهر، خواربار و … در فارسی می باشد.
Xw خوش
Xwestin خواستن
Xweser خودسر
Daxwaz درخواست
Yy مانند ی در کلمه یاور
Yek یک
Yekîne واحد
ywendî ارتباط
Yekîtîya Avrûpa اتحادیه اروپا
Yar یار، دوست
Yarmetî کمک
Giryan گریه کردن
Zz مانند ز در کلمه زندگی
Zirav نازک
Zarok بچه
Zik شکم
Zor زور
Ziman زبان
Zanist دانش
Zanyar دانشمند
Zanîngeh دانشگاه
Zanîngok دانشکده
– همه حروف ز، ذ، ض و ظ در کردی با همین حرف نوشته می شوند.

پی نوشت:

۱ – چرا در کردی کرمانجی یک حرف الفبا برای آوای مختلف در نظر گرفته شده است؟ آواهای مشدد چ، پ، ک، ت می توانستند دارای حرفی جداگانه در الفبا باشند اما به دلایل اقتصادی نبودن این کار صورت نگرفته است. افزایش تعداد حروف الفبا؛ یادگیری زبان را با مشکلاتی همراه می کند. همچنین باید توجه داشت که تعداد کلمات دارای این آواها زیاد نیست. این آواها با Çç – چ، Pp – پ، Kk – ک و Tt – ت نوشته می شوند. – منظور از اقتصادی بودن این است که یک زبان هر چه دستور زبانی با قواعدی کم برای زایش جملات و الفبایی کمتر داشته باشد، بهتر است.

۲ – الفبای فارسی ۳۲ حرف دارد اما با این حال بیشتر حروف بسته به اینکه در کجای کلمه قرار بگیرند دارای حالتهای مختلف نوشتاری اند. به عنوان نمونه می توان به حالتهای حـ، ـحـ، ـح و ح در کلمات حاضر، محل، ملیح و لوح اشاره کرد. این حالتهای گوناگون نوشتاری مشکلاتی در نوشتن به خط فارسی ایحاد کرده است. همچنین کلمه باید در جمله به سادگی خوانده و فهمیده شود. اما در فارسی اینگونه نیست. جمله “شادی رو به حسین کرد و با صدای بلندی فریاد زد: ببر”. را واقعا چگونه باید خواند و معنا کرد؟ آیا شادی به حسین امر کرده است که چیزی را (مثلا با چاقو) پاره کند؟ یا اینکه از او خواسته است چیزی را به جای دیگری جابجا کند؟ و یا اینکه اصولا داستان چیز دیگری است و شادی، حسین را با نام یک حیوان خطاب کرده است؟ این سخت خوانده شدن و دیر و گاهی بد فهمیده شدن، مشکلی مهم در خط فارسی است. این مشکل را خط کردی کرمانجی ندارد و این گونه کج، دیر و بد فهمی ها به ندرت در آن پیش می آید. کلمه در خط کردی کرمانجی همانگونه که نوشته می شود، خوانده می شود. اصولا داشتن الفبای لاتین مزیت خط کردی کرمانجی نسبت به خط فارسی است که از الفبای عربی استفاده می کند.

۳ – تلفظ غ مانند باغ در نظام آوایی کردی وجود ندارد بنابراین در الفبای کردی کرمانجی حرفی برای آن منظور نشده است. این حرف در کردی بیشتر متمایل به حرف خ می باشد لذا از حرف Xx برای نوشتن آن استفاده می شود.